PR – M – 027
Mahkemelerin muhakeme sürecinde yürüttükleri soruşturma, inceleme ve yargılama işlemlerinin ardından muhakeme sonunda usule veya esasa ait hükmedilen en son nihai karara ‘‘hüküm, ilam, karar’’ denilmektedir. Davalar, mahkemenin usule ya da esasa ilişkin nihai kararı ile sona erer. Kararın kesinleşmesi, verilen kararın Yargıtay denetiminden geçmesi ve öngörülen süreler içerisinde temyize verilmemiş olmamasıdır. Dolayısıyla mahkeme hükümlerinin icraya konulabilmesi için kesinleşme kural olarak koşul değildir. Fakat bu kuralın bazı kaideleri vardır. Aşağıda kesinleşmeden icraya koyulamayacak bazı mahkeme kararları yer almaktadır.
1-) Aile ve Kişiler Hukukuna İlişkin Mahkeme Kararları
Aile ve kişiler hukukuna ait verilmiş olan mahkeme kararları kesinleşmeden icraya konulamaz. Bunun nedeni bu tür uyuşmazlıkların yapısı gereği epeyce hassas konular olmasıdır. Dolayısıyla bu tür uyuşmazlıklarda yanlışlara, kabahatlere yer vermemek amacıyla kanun koyucu mahkeme kararlarının kesinleşmesini bekledikten sonra icraya koyulabileceğini düzenlemiştir. Örneğin, ad- soyad – yaş düzeltilmesi, velayet, nesebin tayini, babalık davaları vs.
2-) Sayıştay Mahkemesi Kararları
Sayıştay Kanunu m.53’te de bahsedildiği gibi,
(1) Sayıştay ilamları kesinleştikten sonra doksan gün içerisinde yerine getirilir. İlam hükümlerinin yerine getirilmesinden, ilamların gönderildiği kamu idarelerinin üst yöneticileri sorumludur.
(2) İlamlarda gösterilen tazmin miktarı hüküm tarihinden itibaren kanuni faize tabi tutularak, 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre tahsil olunur.
İlgili kanunda açıkça belirtildiği gibi Sayıştay Mahkemesi ilamlarının kesinleşmeden icraya konulabilmesine kanun koyucu izin vermemiştir.
3-) Menfi Tespit ya da İstirdat Davalarına İlişkin Mahkeme Kararları
Menfi tespit davalarına ait olan mahkeme kararları kesinleşmeden icraya konulamaz. Bu İcra ve İflas Kanununu m.72 f.4 ve f.5’in yorumlarından da anlaşılacağı gibi menfi tespit davalarının mahkeme kararları kesinleşmeden icraya konulamaz.
İstirdat davalarında ise iki durum söz konusudur. Menfi tespit davasından değiştirilmiş olan istirdat davalarında verilmiş olan hükmün cebri icraya konu olabilmesi için kararın kesinleşmesi gerekir. Menfi tespit davası açılmadan istirdat davasının icraya konu olabilmesi için kesinleşmesine gerek yoktur.
4-) Taşınmaz Mal İle İlgili Ayni Haklara İlişkin Mahkeme Kararları
Ayni haklar, taşınır ya da taşınmaz üzerinde doğrudan doğruya hakimiyet yetkisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen mutlak haklardandır. HMK m.367 f.2’ye göre ‘… taşınmaz mal ile ilgili ayni haklara ilişkin kararlar kesinleşmedikçe yerine getirilemez.’ Dolayısıyla söz konusu madde hükmünde belirtildiği üzere taşınmaz mal ile ilgili ayni haklar olan mülkiyet, intifa, rehin ve taşınmaz yüküne ait mahkeme kararları kesinleşmeden icraya konulamaz.
5-) Kira Bedelinin Tespitine İlişkin Mahkeme Kararları
Kira bedelinin tespitine ilişkin ilamlar kesinleşmeden icraya konu edilemez. Bunun nedeni kira tespiti davalarının eda hükmü içermemesinden kaynaklanmaktadır. Eda hükmü içermeyen kira bedelinin tespiti davası ilamlı icraya konu olmaz.
6-) Ceza Mahkemesi Kararlarının Yargılama Gideri ve Tazminata İlişkin Hükümleri
Ceza Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun m.4 uyarınca mahkûmiyet hükümleri kesinleşmedikçe infaz olunamaz. Bu maddenin lafzı yorumlandığında ceza mahkemesi kararlarının yargılama giderleri ve tazminat hükümleri kesinleşmeden icraya koyulamayacaktır.
😎 İstihkak Davalarına İlişkin Mahkeme Kararları
İstihkak davası mülkiyeti çekişmeli olan taşınır veya taşınmaz malın kime ait olduğunun tespiti için açılan bir davadır. Dolayısıyla mülkiyetin kime ait olduğunun tespitini gerektirdiği bir dava olması sebebiyle niteliği gereği istihkak davalarına ilişkin mahkeme kararları kesinleşmeden icraya konulmaz.
9-) Bayrağına ve Sicil Kaydına Bakılmaksızın Gemilere İlişkin Mahkeme Kararları
Uyuşmazlığın gemilerden kaynaklanmış olduğu her durumda mahkeme ilamı verilmeden cebri icraya konu olamaz.
Yukarıda yazılan mahkeme kararları sınırlı sayı ilkesine bağlı olmayıp pratikte en fazla karşılaşılanlardır. Genel olarak yukarıda bahsedilenler dışında mahkeme ilamlarının icraya konulabilmesi için kesinleşmesi şart değildir.
08.07.2022
Merve AKTAŞ
Stajyer
