PR-G-005
Adli tatiller her yıl yirmi temmuzda başlar otuz bir ağustosta sona erer. Yeni adli yıl bir eylülde başlar. Adli tatilde görülecek dava ve işler, hukuk, ceza ve idare ve vergi mahkemeleri özelinde farklılık göstermektedir. Şöyle ki;
A- HUKUK MAHKEMELERİ
Adli tatil, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Altıncı Bölüm, Üçüncü Ayrım, Adli Tatil başlığı altında düzenlenmiştir. HMK m. 102’de “Adli tatil, her yıl yirmi temmuzda başlar, otuz bir ağustosta sona erer. Yeni adli yıl bir eylülde başlar.” hükmüne yer verilmiştir. HMK m. 103’te ise adli tatilde, ancak aşağıdaki dava ve işler görülür denilmek suretiyle adli tatilde görülecek işler sınırlı sayı ilkesine göre sayılmaktadır. Bu iki hüküm birlikte değerlendirildiğinde tahdidi olarak sayılan işler dışında adli tatilde iş görülemeyeceği anlaşılmaktadır. Adli tatilde görülecek işler aşağıda sayılmıştır.
(1) Adli tatilde, ancak aşağıdaki dava ve işler görülür:
a) İhtiyati tedbir, ihtiyati haciz ve delillerin tespiti gibi geçici hukuki koruma, deniz raporlarının alınması ve dispeçci atanması talepleri ile bunlara karşı yapılacak itirazlar ve diğer başvurular hakkında karar verilmesi.
b) Her çeşit nafaka davaları ile soy bağı, velayet ve vesayete ilişkin dava ya da işler.
c) Nüfus kayıtlarının düzeltilmesi işleri ve davaları.
ç) Hizmet akdi veya iş sözleşmesi sebebiyle işçilerin açtıkları davalar.
d) Ticari defterlerin kaybından dolayı kayıp belgesi verilmesi talepleri ile kıymetli evrakın kaybından doğan iptal işleri.
e) İflas ve konkordato ile sermaye şirketleri ve kooperatiflerin uzlaşma suretiyle yeniden yapılandırılmasına ilişkin işler ve davalar.
f) Adli tatilde yapılmasına karar verilen keşifler.
g) Tahkim hükümlerine göre, mahkemenin görev alanına giren dava ve işler.
ğ) Çekişmesiz yargı işleri.
h) Kanunlarda ivedi olduğu belirtilen veya taraflardan birinin talebi üzerine, mahkemece ivedi görülmesine karar verilen dava ve işler.
(2) Tarafların anlaşması hâlinde veya dava bir tarafın yokluğunda görülmekte ise hazır olan tarafın talebi üzerine, yukarıdaki iş ve davalara bakılması, adli tatilden sonraya bırakılabilir.
(3) Adli tatilde, yukarıdaki fıkralarda gösterilenler dışında kalan dava ve işlerle ilgili olarak verilen dava, karşı dava, istinaf ve temyiz dilekçeleri ile bunlara karşı verilen cevap dilekçelerinin ve dosyası işlemden kaldırılan davaları yenileme dilekçelerinin alınması, ilam verilmesi, her türlü tebligat, dosyanın başka bir mahkemeye, bölge adliye mahkemesine veya Yargıtaya gönderilmesi işlemleri de yapılır.
(4) Bu madde hükümleri, bölge adliye mahkemeleri ile Yargıtay incelemelerinde de uygulanır.
Bununla birlikte Adli tatile tabi olan dava ve işlerde, bu Kanunun tayin ettiği sürelerin bitmesi tatil zamanına rastlarsa, bu süreler ayrıca bir karara gerek olmaksızın adli tatilin bittiği günden itibaren bir hafta uzatılmış sayılır.
Maddenin son hükmünden anlaşılacağı üzere adli tatilin bittiği yani 31 Ağustos’tan itibaren süreler 1 hafta uzamış sayılır. O halde; son günü adli tatile gelen işlerde son gün 7 Eylül olacak iken, son günü 1 Eylül ve sonrasına gelen işlerin son gününün o gün olduğunu ve uzamayacağını önemle belirtiriz.
B- CEZA MAHKEMELERİ
Ceza Muhakemeleri Kanunu m. 331’e göre;
(2) Soruşturma ile tutuklu işlere ilişkin kovuşturmaların ve ivedi sayılacak diğer hususların tatil süresi içinde ne suretle yerine getirileceği, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenir.
Hangi işlerin ivedi olduğu ilgili mevzuatta belirtilir. Örneğin Orman suçlarına ait davalar 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 83. maddesi 2. fıkrası uyarınca ‘‘Orman suçlarına ait davalar mahkemelerce acele mevaddan sayılır’’ denilerek acele iş olduğu belirtilmiştir.
(3) Tatil süresince bölge adliye mahkemeleri ile Yargıtay, yalnız tutuklu hükümlere ilişkin veya Meşhud Suçların(suçüstü hali) Muhakeme Usulü Kanunu gereğince görülen işlerin incelemelerini yapar.
(4) Adlî tatile rastlayan süreler işlemez. Bu süreler tatilin bittiği günden itibaren üç gün uzatılmış sayılır
C- İDARİ YARGI (BÖLGE İDARE, İDARE ve VERGİ MAHKEMELERİ)
İdari yargı işlerinde ise kanun koyucu İYUK m. 61 ve m. 62’de belirtilmiştir. Şöyle ki;
İdari yargı ilk derece mahkemeleri kural olarak adli tatil süresinde çalışmaz. Ancak yargı çevresine dahil olduğu bölge idare mahkemesinin bulunduğu il merkezi dışında kalan idare ve vergi mahkemeleri çalışmaya ara vermeden yararlanamazlar. Bu mahkemeler, görevlerine devam ederler. Bunun dışında kalan ilk derece idari yargı mercileri adli tatil süresince çalışmaya ara verir. Ara verme süresi içinde; bölge idare mahkemesi başkanının önerisi üzerine, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca, her bölge idare mahkemesi merkezinde idare ve vergi mahkemesi başkan ve üyeleri arasından görevlendirilecek üç hâkimin katıldığı bir nöbetçi mahkeme kurulur. Nöbetçi kalanlardan en kıdemli başkan, yoksa en kıdemli üye nöbetçi mahkemenin başkanlığını yapar. Oluşturulan nöbetçi mahkeme çalışmaya ara verme süresi içinde aşağıda yazılı işleri görür
1) Yürütmenin durdurulmasına ve delillerin tespitine ait işler,
2) Kanunen belli süre içinde karara bağlanması gereken işler
Bununla birlikte İYUK madde 8’e göre; yazılı sürelerin bitmesi çalışmaya ara verme zamanına rastlarsa bu süreler, ara vermenin sona erdiği günü izleyen tarihten itibaren yedi gün uzamış sayılır.
Danıştay’da ise çalışmaya ara verme süresi içinde çalışmak üzere; bir daire başkanı ile dört üyeden ve bir yedek üyeden oluşan bir nöbetçi daire kurulur. Yedek üye aynı zamanda Genel Sekreterlik görevini yapar. Bu dairenin başkanı ile üyeleri, Danıştay dairelerinin başkan ve üyeleri arasından karma olarak Başkanlar Kurulu tarafından seçilir. Ayrıca lüzumu kadar savcı ve tetkik hâkimi görevlerine devam ederler. Çalışmaya ara verme süresi içinde görevleri başında kalan Danıştay üyeleri yılın diğer dönemlerinde yol süresi dâhil çalışmaya ara verme süresi kadar izin kullanabilirler. Oluşturulan nöbetçi daire, çalışmaya ara verme süresi içinde aşağıda yazılı işleri görür: (Danıştay Kanunu m.86-87)
a) Kanun tasarı ve teklifleri ile tüzük tasarıları hariç olmak üzere hükümetçe verilecek ivedi veya kanunen belli süre içinde karara bağlanması gereken işler,
b) Yürütmenin durdurulmasına veya delillerin tespitine ait işler,
c) Tutuklu memurlar hakkında Memurin Muhakematı Hakkında Kanunu Muvakkatı hükümlerine göre Danıştay’a gelen işler.
Ensar Emre AKSOY
Avukat/Yönetici
